Plenair gaf workshopleidster Sarita Bajnath de deelnemers informatie over de Duurzame Ontwikkelingsdoelen 2030 en de Europese Green Deal: Europa moet in 2030 Fit for 55 zijn (55% minder broeikasgas uitstoten dan in 1990), en in 2050 klimaatneutraal zijn. ANSOLE-coördinator Daniel Egbe legde uit hoe het African Network for Solar Energy (ANSOLE) sinds 2011 bijdraagt aan de ontwikkeling van duurzame energie en de opleiding van jonge Afrikaanse onderzoekers. Hij presenteerde de winnares van de UTRECHT-ANSOLE Sur-Place Grant 2022: de Nigeriaanse Rahimat Yakubu aan de Kwame Nkrumah University of Science and Technology in Ghana. Dankzij de subsidie voor Utrecht4Global Goals van de gemeente Utrecht kan ANSOLE haar een jaar lang ondersteunen in haar promotieonderzoek over Modelling of Bifacial Solar PV System and Impact of System Configuration at Low Latitude dat zij combineert met de zorg voor haar vier kinderen. Bovendien kondigde hij de hybride Energy Conference 2021 aan die ANSOLE op 18-20 november 2021 organiseert in Yaounde, Kameroen, in samenwerking met het Kameroense Ministerie voor Wetenschappelijk Onderzoek en Innovatie en de universiteit van Buea.

De deelnemers aan de workshop in Utrecht stelden vervolgens in drie groepen geleid door Hillie van de Streek, Bas Roufs en Ineke Malsch aanbevelingen op voor kerken en de gemeente Utrecht, en voor de Europese Unie. Een groep benadrukte dat een aantal dingen al goed gaan in Utrecht. Utrecht heeft bijvoorbeeld de grootste fietsenstalling: bravo! In Lombok wordt daarnaast elektriciteit opgewekt met zonnepanelen op huizen en straks ook de jaarbeurshallen en opgeslagen in auto’s. Het is wel de vraag of de combinatie zon en auto de beste oplossing is. Herbebossing, vooral van woestijnen, is beter.

Aanbevelingen voor kerken

Theologisch gezien hebben kerken een voorbeeldfunctie, bijvoorbeeld naar Genesis 2:15: God wilde dat Adam de natuur behoudt. Kerkleiders moeten duurzaamheid theologisch doordenken en motiveren op basis van de traditionele opdracht tot rentmeesterschap. De schepping is ons gegeven, we hebben een verantwoordelijkheid voor de schepping. Kerken moeten voorgaan op de terugweg naar inheemse tradities waardoor mensen in harmonie kunnen leven met de natuur. Geïnspireerd door christelijke ethiek en filosofie geven gemeenschappen zoals de Amish, Quakers en makers beweging al het goede voorbeeld. Ze leren kinderen om eenvoud en soberheid te vieren, en trots te zijn dat ze iets creëren, niet dat ze ergens eigenaar van zijn. Paus Franciscus geeft ook handvaten om ons te bezinnen op onze opdracht tot rentmeesterschap over wat wij op aarde samen delen, en ons bewust te worden van wat wij meer hebben verspild dan ons eigen deel, bijvoorbeeld in de Encycliek Laudato Si.

In de praktijk zijn kerkgebouwen in onze stad inefficiënt, met grote ruimtes, vaste gewoontes, en weinig bezoekers. Wijzelf zullen duurzaamheid agenderen in kerkenraden en bij pastores. De beweging Groene Kerken kan actiever spreken met parochies en kerkelijke gemeenten over klimaatverandering en duurzaamheid. Kerken hebben de opdracht om het goede voorbeeld geven, en te werken aan een sobere, energiezuinige kerk. Op korte termijn kunnen ze de verwarming uitzetten of een aantal kerken ’s winters sluiten en met verschillende geloofsgemeenschappen samen kerkgebouwen die moderner en geïsoleerd zijn in de winter door meerdere groepen laten gebruiken. Bovendien kunnen kerken in overleg met de gemeente en omwonenden zonnepanelen op (kerk)daken plaatsen, en de kerkgebouwen beter isoleren.

De kerken hebben ook een maatschappelijke roeping om overheden, maatschappelijke organisaties en alle mensen van goede wil op te roepen tot rentmeesterschap en duurzame ontwikkeling. Wat is de boodschap van kerken aan niet-religieuze burgers? Ons doel is niet om de kerken vol te krijgen, maar de kerk heeft een voorbeeldfunctie. Elke gedoopte heeft de opdracht om voor de aarde en medemensen te zorgen.

Het is onze gezamenlijke opdracht om waarden te creëren voor mens, milieu en economie (people, planet, profit). Door het voorleven van consuminderen en vrijwillige soberheid, en niet materialistische doelen na te jagen moeten kerken promoten dat je niet alleen jezelf moet verrijken, en minder consumptie en hebzucht propageren. De RK wereldkerk kan acties in het mondiale dorp (global village) coördineren tussen en binnen Azië, Afrika, Latijns Amerika en Europa.

Plaatselijk hebben kerken een diaconale zorgtaak en kunnen kerken meewerken aan bewustwording over de beschikbaarheid van milieuvriendelijke technologie zoals waterstoftechnologie. Bovendien kunnen ze klimaatvriendelijke bedrijven en partijen moreel ondersteunen, maar ook aanvullende financiering ter beschikking stellen voor verbetering van isolatie van gebouwen en zonne-energie, bovenop overheidsfondsen.

Concreet kunnen kerkleden en andere burgers in de winter een jas aanhouden in de huiskamer. In Chili doen ze dat al, want er is geen centrale verwarming voor de drie koude maanden in het jaar. Denk na over de eigen omgang met energie. Iedereen kan ook plasticvrij inkopen. Dat is nu lastig in de supermarkt, maar in de kleine winkels in b.v. de Kanaalstraat kan het wel, en het is goedkoper.

Aanbevelingen voor Gemeente Utrecht en rijksoverheid

De Gemeente Utrecht zou een project moeten starten waarin ze scholen (middelbaar, MBO/HBO) uitdagen om twee verschillende strategieën te bedenken voor armere en rijkere burgers om bij te dragen aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. Utrechtse bedrijven kunnen deze ideeën verder ontwikkelen in duurzame producten en diensten voor beide doelgroepen. De voedselbanken, kerken en andere maatschappelijke organisaties met contacten onder de doelgroepen werken mee aan bewustwording onder burgers en leren ze om duurzamer te gaan leven.  De Gemeente zou vervolgens gerichte subsidie moeten geven voor duurzame kleding voor mensen met een kleine beurs die minder CO2 uitstoten met b.v. auto of vliegreis, en hiervoor reclame maken. Waarom? Arme en rijke burgers hebben verschillende mogelijkheden om hun consumptie te verduurzamen. Armen hebben b.v. geen auto en gaan niet op vliegvakantie, maar kunnen zich geen biologische of fair trade producten en kleding veroorloven, en hun huis niet verduurzamen.

De Gemeente Utrecht en rijksoverheid moeten meer ruimte geven aan de creativiteit van burgers, zowel door regels flexibeler te maken als door gerichte subsidies. De overheid zou een dienende rol moeten vervullen. Ontwikkel kaderwetten en plaatselijke verordeningen (b.v. welstand, gemeentelijke monumenten) in plaats van heel precieze regelgeving. Werk in de energietransitie samen met de bewoners. Faciliteer eigen ideeën, en out of the box denken. Geef ruimte voor zonnepanelen op kerkdaken of stimuleer samenwerking tussen kerk en omwonenden voor gezamenlijke investeringen in zonnepanelen op daken van huizen. Bevorder het gebruik van het openbaar vervoer (b.v. door renationalisatie). Verduurzaam de bouw en architectuur, b.v. dikkere muren zijn hittebestendig. Bouw watervast, b.v. muren van stro met klei of leem. Architecten bedenken steeds nieuwe oplossingen om klimaatbestendig te bouwen (koude en warmtebestendig). Investeer in de wederopbouw na gewapende conflicten in duurzaam en klimaatbestendig bouwen en architectuur (b.v. in Irak).

Aanbevelingen voor Europa

Neem duidelijke en ambitieuze regelgeving aan met gedetailleerde tussenstappen in de tijd, om lineair klimaatneutraal te worden in 2050.

Europa moet ook bijdragen aan duurzame ontwikkeling in de rest van de wereld en een eigen geopolitiek beleid voeren. Beplant de Sahara en andere woestijnen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika. Focus niet te eenzijdig op CO2. Waterdamp speelt ook mee in klimaatverandering, en bomen geven schaduw. Pak verduurzaming multidisciplinair aan. Israël en Italië zijn er al mee bezig, en ook in Kirkuk heeft de lokale bisschop bomen geplant in gebombardeerde gebieden en burgers opgedragen de bomen te verzorgen. Zorg hierbij dat de lokale bevolking er ook een boterham mee kan verdienen en geef financiële compensatie. Een boom is een mooie zonnecel!

Promoot ‘Solar Cookers’ (koken op gebundelde zonnestralen) in tropische landen, en distribueer deze toestellen via bijeenkomsten waar voorlichting en trainingen worden gegeven in het gebruik, analoog aan Tupperware party’s.

Investeer in de wederopbouw na gewapende conflicten in duurzaam en klimaatbestendig bouwen en architectuur (b.v. in Irak).

Binnen Europa moet de EU ook duurzame ontwikkeling promoten. Investeer in verduurzaming van de bouw en architectuur, b.v. dikkere muren zijn hittebestendig. Bouw watervast, b.v. muren van stro met klei of leem. Architecten bedenken steeds nieuwe oplossingen om klimaatbestendig te bouwen (koude en warmtebestendig). Gebruik waterstof-technologie. Spullen die consumenten kopen moeten duurzaam zijn en de EU moet productieregels stellen. Ook de landbouw moet duurzaam gemaakt worden, en de invoer van veevoer c.q. soja, mais, palmolie, etc. moet beperkt worden. Andere aangestipte punten zijn bevolkingspolitiek, en onderzoek naar kernenergie. Een persoon suggereerde prijzen te geven voor bereikte resultaten en een loterij voor toelaatbare projecten in plaats van subsidies.

Vervolgactiviteiten

Verschillende kerken, maatschappelijke organisaties, Utrechtse gemeenteraadsfracties en de gemeente Utrecht ontvangen dit verslag en de aanbevelingen. De besturen van de St. Martinusparochie, de Oecumenische Janskerkgemeente Utrecht, het Comité Europadag Utrecht en het African Network for Solar Energy zullen deze aanbevelingen in een volgende vergadering bespreken. Vervolgbijeenkomsten zijn al in voorbereiding, waaronder een workshop Duurzaam Utrecht 2030 tijdens de St. Martinusdag op 7 november in de Rafaelkerk in Utrecht-Overvecht, en een vervolgdiscussie tijdens de Energy Conference 2021, 18-20 november in Yaounde, Kameroen en online. Deelnemer Omid Hajishirmohammadi presenteert zijn prototype voor duurzaam bouwmateriaal tijdens Le Guess Who, 11-14 november in Utrecht en is op aanvraag graag bereid zijn concept 4OMID (voor hoop) te presenteren bij kerken en de gemeente Utrecht. De aanbevelingen voor Europa worden gedeeld via de website van de Conferentie over de Toekomst van Europa. Alle EU-burgers kunnen daarop ook eigen ideeën plaatsen en reageren op voorstellen van anderen. Meer vervolgactiviteiten zullen worden aangekondigd op dit blog.

[Deze post is oorspronkelijk geplaatst op ethischool.nl/blog op 13 oktober 2021.]