Twintig mensen dachten 3 september mee hoe Utrecht in 2030 klimaatneutraal, duurzaam en sociaal rechtvaardig kan zijn, in het Huis van Dominicus. Ineke Malsch vertelde over Utrechts ambities om voor 2030 een van de honderd eerste klimaat-neutrale Europese steden te zijn, en tegelijk bij te dragen aan de wereldwijde zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen, van armoedebestrijding tot milieubescherming. Laten we de wensen van Utrechters met een smalle beurs als uitgangspunt nemen bij de ontwikkeling van combinaties van duurzame en betaalbare producten, diensten en gemeentelijke regelingen. Dit najaar gaan partners in Duurzaam Utrecht 2030 oplossingen bedenken voor zes tips voor duurzaam leven met een kleine beurs, uit de pilot met studenten Sociaal Werk van de Hogeschool Utrecht tussen april en juni 2022. Geïnspireerd door een rollenspel bespraken de deelnemers hoe mensen duurzaam kunnen leven met een smalle beurs en hoe de gemeente en andere organisaties iedereen mee kunnen nemen naar een duurzaam en klimaatneutraal Utrecht in 2030.

Groen in de autovrije stad

Meer groen in de stad kan door tegels te lichten en bloemen en vruchtbomen te planten in tuinen en groenstroken in de stad, of tomatenplantjes uit te delen met uitleg hoe ze te verzorgen. Het hangt wel af van de omstandigheden. Een gezin met jonge kinderen komt misschien niet toe aan tuinonderhoud, terwijl daar een paar jaar later juist wel ruimte voor kan komen. Iemand merkte daarbij op dat met konijnen gras goedkoper bij te houden is dan tegels. De Wageningse universiteit experimenteert met strokenlandbouw, wissellandbouw en voedselbossen. In de stad zou dit ook in groenstroken of achtertuinen kunnen. Mensen kunnen ook vruchten planten op de stoep en er een ‘pluk mij’ bordje bij zetten. Sommigen wilden de binnenstad autovrij maken en parkeerplaatsen vervangen door tuintjes, of het openbaar vervoer gratis maken voor U-pashouders of zelfs voor iedereen. Als de gemeente een vergunning geeft om deelscooters, fietsen en bakfietsen op de openbare weg te stallen, zouden ze als voorwaarde moeten stellen dat U-pas houders ze gratis kunnen gebruiken. Ze moeten dan wel in alle wijken geplaatst worden.

Minder afval

De een riep iedereen op het eigen afval nauwkeuriger te scheiden, en vond dat hier meer voorlichting over gegeven moest worden. Bijvoorbeeld het rietje van een drinkpakje bij het oud papier en het cellofaan van het pakje afscheuren en apart weggooien. Of het label van een sinaasappelnetje losknippen, het staartje eraf knippen en het netje apart weggooien. Anderen riepen de overheid op bedrijven te verplichten om verpakkingen en producten circulair te ontwerpen, of niet-duurzame producten zwaarder te belasten.

Leer van elkaar

Mensen die het beter hebben kunnen een voorbeeld nemen aan Utrechters die al duurzaam leven met een smalle beurs. Is het mogelijk om bewuste keuzes te maken als je minder hebt en kunnen buurtbewoners elkaar daarmee helpen? Kunnen studenten goede voorbeelden vinden en die op een voetstuk plaatsen? De ruileconomie kan ook duurzaam leven met een smalle beurs mogelijk maken. Er was ooit een ‘Local Exchange Trade’ systeem. Is dat er nog? In Amsterdam heet het NOPPES. De Peerby app of buurt-apps helpen mensen om gereedschap van elkaar te lenen. Een kerk had vroeger een kaartenbak met CVs met vaardigheden van leden die elkaar vrijwillig wilden helpen. Er is al een netwerk van voornamelijk protestantse Groene Kerken, waar ook de Ulu-Moskee in Utrecht zich bij aangesloten heeft. Verschillende katholieke kerken in Utrecht willen zich aansluiten zoals de Rafaelkerk in Overvecht.

Een ruimere beurs

Organisaties zoals de Geldzaak proberen mensen financieel wijzer te maken en helpen hun inkomen te verbreden. Een organisatie als de Energiebox leidt energiecoaches op die vervolgens mensen thuis uitleggen hoe ze hun huis kunnen verduurzamen en geld besparen. De overheid moet dit wel ondersteunen met soepeler bijverdienregels. We moeten “ongelijk investeren in gelijke kansen”. Het Scandinavische basisloon is ook een goed voorbeeld.

Strengere woonnormen en centrale waterberging

Om in 2030 klimaatneutraal te worden, kan de gemeente strengere normen stellen en handhaven om verhuurders te stimuleren hun huizen te verduurzamen. Verbied bijvoorbeeld de verhuur van woningen met energie label G vanaf 2025, en verhoog dan stapsgewijs de drempel. Dit kan de gemeente combineren met subsidies om corporaties te helpen hun verduurzaming te versnellen. Sta alleen nieuwbouw toe die nul op de meter is, met groene daken en beplanting om water op te vangen. Maak een dubbele waterleiding verplicht, met grijs regenwater voor de WC en drinkwater voor consumptie. Een poging hiertoe in Leidsche Rijn is mislukt, hoe kan het beter? Laat bedrijven zoals de Rabobank met recent gebouwde kantoren met veel glas en zwart als tegenprestatie investeren in vergroening van de stad. Bijvoorbeeld door water op te vangen in een reservoir om planten te besproeien. Bestaande kantoorpanden moeten verduurzaamd worden en omgebouwd tot sociale huurwoningen. De gemeente kan caissons bouwen bij rivieren en water opslaan in de winter en distribueren in de zomer.

Wat willen huurders?

Woningcorporaties en de gemeente kunnen mensen actiever vragen wat ze willen en hun aanbod van verduurzaming daarop aanpassen. Deze maand begint een pilot van Mitros, U-Centraal en de Energie-box. De corporatie en energie-ambassadeurs gaan op parkeerplaatsen van drie flats in Overvecht huurders persoonlijke bespaartips aanbieden en ook vragen wat ze willen. Bijvoorbeeld achterstallig onderhoud doen of parkjes in de wijk opknappen. Momenteel moet een corporatie 80% van de bewoners mee krijgen voor renovatie. Dat kan verduurzaming remmen. Bewoners zouden individueel ook meer ruimte moeten krijgen om energie te besparen, bijvoorbeeld door energie op te wekken met alternatieve methoden zoals een home trainer met dynamo. Een aantal mensen richt momenteel een nieuwe Energiecoalitie Utrecht op om acties van onderop te bundelen.

Integreer sociaal en milieubeleid

De gemeente Utrecht kan haar beleid op het gebied van werk en inkomen meer samen op laten trekken met milieubeleid, bijvoorbeeld door kwantumkorting af te dwingen op elektrisch koken voor inwoners.

Radicale omwenteling

Een aantal deelnemers riepen op tot radicale omwentelingen, zoals weigeren de energierekening te betalen in navolging van een Brits initiatief. Of spreek de financiële wereld aan op ethiek, en geef het mensenrecht op huisvesting handen en voeten. Geef iedereen recht op een huis en vanaf de geboorte een basiskapitaal, zodat ze een tiny house naast een voedselbos kunnen kopen.

Mensen meekrijgen

Hoe gaan mensen over tot actie? Experts zoals gedragswetenschappers in het bedrijf Sofie, verenigingsdeskundigen van Kuperus en co en duurzame landbouwkundigen van de Wageningse universiteit kunnen bijdragen aan innovatieve oplossingen om arme en rijke medeburgers actief te betrekken bij verduurzaming van de stad. Dat vraagt meer verschillende oplossingen. Theoretisch opgeleiden willen logisch denken en handelen, terwijl praktisch opgeleiden eerst iets willen zien of horen voordat ze aan de slag gaan. Het bedrijf Sofie stimuleert mensen met kleine stapjes duurzamer te leven door een app die lijkt op Tinder. Mensen krijgen een kort voorbeeld gepresenteerd met link naar meer informatie en kunnen dan swipen welke ze wel of niet leuk vinden. Voor digibeten zou het ook op kaartjes kunnen.

Iemand suggereerde achteraf om niet alle zeventien duurzame ontwikkelingsdoelen tegelijk te presenteren, maar om de belangrijkste voor Utrecht vooral te benaderen: doel 6: schoon water en sanitair, doel 11: duurzame steden en gemeenschappen en doel 12: duurzame consumptie en productie, gevolgd door doel 1: geen armoede, doel 2: geen honger, doen 7: betaalbare en schone energie, doel 8: waardig werk en economische groei, doel 13: klimaatactie, doel 15: leven op het land, en doel 17: partnerschap voor de doelen. Verschillende deelnemers kunnen natuurlijk andere prioriteiten hebben. Hoe dan ook staat de samenhang tussen de doelen centraal, en de noodzaak om ze voor de hele wereld te bereiken en niet alleen in onze Domstad.

Bouwen aan vertrouwen

Een groep riep tenslotte op tot inspirerend moreel en ethisch leiderschap, ‘bouwen aan vertrouwen’ en hoop in de schepping en schepper.